W ostatnim czasie do obiegu prawnego wprowadzono kilka istotnych zmian dotyczących działalności związków zawodowych. W tym artykule omówimy najważniejsze z nich.

Wydłużenie kadencji organów związkowych

11 sierpnia br. Sejm uchwalił zmianę do ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Zgodnie z nowelizacją:

„jeżeli w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 lub do 30 dni po odwołaniu danego stanu upływa kadencja organu statutowego związku zawodowego, związku lub organizacji przedsiębiorców, związków pracodawców, ich federacji i konfederacji lub społecznego inspektora pracy i w związku z obowiązywaniem tego stanu nie mają oni możliwości przeprowadzenia wyborów, kadencja tych organów ulega przedłużeniu do czasu wyboru organu statutowego związku zawodowego, związku lub organizacji przedsiębiorców, związków pracodawców, ich federacji i konfederacji lub społecznego inspektora pracy na nową kadencję, jednak nie dłużej niż do 90 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii”.

Wprowadzona zmiana jest spełnieniem oczekiwań związków zawodowych, które wskazywało, iż brak tego typu regulacji – w warunkach obostrzeń i ograniczeń związanych z COVID-19 – może wywołać problemy ze sprawnym funkcjonowaniem organizacji związkowych oraz społecznych inspektorów pracy.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustaw o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1510).

Ustawa o kasach zapomogowo – pożyczkowych

Prezydent RP 19 sierpnia 2021 r. podpisał ustawę z dnia 11 sierpnia 2021 r. o kasach zapomogowo-pożyczkowych. Przepisy zawarte w ustawie w znacznym stopniu stanowią powtórzenie przepisów obecnie obowiązującego rozporządzenia Rady Ministrów.

Celem działania KZP jest udzielanie jej członkom pomocy materialnej w formie nieoprocentowanych pożyczek, a także – w miarę posiadanych środków – zapomóg. Członkiem KZP może być osoba wykonująca pracę zarobkową u danego pracodawcy. Osoby wykonujące pracę zarobkową u danego pracodawcy mogą utworzyć KZP, jeżeli gotowość przynależności do niej zadeklaruje co najmniej 10 z tych osób. Przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia prawa członkostwa w KZP. Żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Ochrony Państwa, pełniący służbę u pracodawcy i otrzymujący z tego tytułu uposażenie, mogą tworzyć i być członkami KZP na zasadach określonych w ustawie.

Ustawa wprowadza zmiany m.in. w:

• ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego,
• ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
• ustawie z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych.

Zmiany w ustawie Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji polegają na wyłączeniu spod egzekucji zapomóg udzielanych na podstawie ustawy, natomiast w ustawie o związkach zawodowych została zmodyfikowana definicja legalna pracodawcy.

Definicja pracodawcy wg. ustawy:

“pracodawcy – należy przez to rozumieć pracodawcę w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 oraz z 2021 r. poz. 1162), a także osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną i do której stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych, jeżeli zatrudniają one inną niż pracownik osobę wykonującą pracę zarobkową;”

W ustawie uregulowano:

• cel działania kas zapomogowo-pożyczkowych oraz zasady sprawowania kontroli nad tymi kasami
• formy, w jakich pracodawca świadczy pomoc KZP
• zasady tworzenia kas, ich status prawny oraz prawa i obowiązki ich członków
• treść statutu kas, organy kas oraz zasady podejmowania uchwał przez te organy
• zasady gospodarki finansowej kas, w tym zasady tworzenia funduszy składających się na KZP, zasady udzielania pożyczek i zapomóg ze środków kas, zasady prowadzenia rachunków płatniczych KZP i postępowania z zadłużeniem tych jednostek, a także zasady przetwarzania danych osobowych przez KZP
• procedurę likwidacji kas oraz zasady prowadzenia rachunkowości KZP
• sankcję karną za uniemożliwienie podjęcia uchwały o likwidacji KZP w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy lub w razie zmniejszenia liczby członków kasy poniżej dziesięciu.

Kontrolę nad KZP sprawuje działająca u pracodawcy zakładowa organizacja związkowa. Jeżeli u pracodawcy działa więcej niż jedna zakładowa organizacja związkowa, kontrolę nad KZP sprawują wspólnie te organizacje, tworząc wspólną reprezentację związkową. W przypadku braku wspólnej reprezentacji związkowej, kontrolę nad KZP sprawuje zakładowa organizacja związkowa zrzeszająca największą liczbę osób wykonujących pracę zarobkową u pracodawcy, u którego działa ta organizacja. Jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, kontrolę nad KZP sprawuje rada pracowników, a w przypadku jej braku – reprezentacja osób wykonujących pracę zarobkową wyłoniona w trybie przyjętym u danego pracodawcy. Podmiot sprawujący kontrolę nad KZP wyznacza jedną osobę, która ma prawo uczestnictwa w posiedzeniach walnego zebrania członków.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia jej ogłoszenia. W tym momencie nie została jeszcze ogłoszona w Dzienniku Ustaw.

Polski ład a związki zawodowe

Rada Ministrów przyjęła na ostatnim posiedzeniu projekt ustawy wprowadzającej przepisy zawarte w Polskim Ładzie. Wśród licznych zmian, wprowadzonych w trakcie konsultacji społecznych, znalazł się ważny postulat, aby wpisać do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zwolnienie podatkowe pozwalające odliczyć w rocznym zeznaniu podatkowym wydatki związane z opłacaniem składki członkowskiej z tytułu przynależności do związku zawodowego. 

Zgodnie z zaprojektowanymi przepisami ustanowione zostanie odliczenie od dochodu wydatków z tytułu składek zapłaconych na rzecz związków zawodowych. Odliczeniu podlegać będą zapłacone w roku podatkowym składki członkowskie na rzecz związku zawodowego, udokumentowane dowodem wpłaty. Dzięki proponowanej zmianie podatnicy będący członkami związku zawodowego zyskają prawo odliczenia składek na rzecz organizacji związkowej. Odliczenie nie będzie mogło przekroczyć kwoty 300 zł.

Opracowanie: Zespół redakcyjny