Spory zbiorowe pracy są przedmiotem opracowywania nowych regulacji przez MRiPS. Dotyczą m.in. określenia czasu trwania sporu zbiorowego, wprowadzenie tzw. mediacji prewencyjnej oraz obowiązek zawiązania koalicji związków w trwającym sporze – takie m.in. rozwiązania zakłada projekt ustawy o sporach zbiorowych pracy przygotowany przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.

Spory zbiorowe pracy – nowe regulacje prawne

W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów umieszczono w środę projekt ustawy o sporach zbiorowych pracy. Proponowane rozwiązania przygotowało Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.

W zamieszczonej informacji zwrócono uwagę, że zgodnie z art. 59 Konstytucji RP, wolność zrzeszania się w związkach zawodowych i w organizacjach pracodawców należy do podstawowych wolności człowieka i obywatela. Związkom zawodowym przysługuje m.in. prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie.

Obecnie kwestie sporów zbiorowych reguluje Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.

Obecnie obowiązujące przepisy o sporach zbiorowych pracy

Uregulowaniem norm zawartych w konstytucji jest ustawa z 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych tzw. ustawa o rsz. Zgodnie z jej przepisami spór zbiorowy pracowników z pracodawcą może dotyczyć warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych.

W informacji zaznaczono, że obowiązujące przepisy ustawy numeratywnie definiują przedmiot sporu zbiorowego, mimo to spory są często wszczynane we wszelkich sprawach, które dotyczą zbiorowych praw i interesów pracowników.

“Pomimo, że ustawa na to nie zezwala, interpretacja zakresu przedmiotu sporu przyjmowana przez związki zawodowe jest bardzo szeroka” – wskazują autorzy zmian.

Powody nowelizacji ustawy o sporach zbiorowych

Obowiązujące przepisy przyznają też prawo wszczęcia i prowadzenia sporu zbiorowego każdej organizacji związkowej. Taka sytuacja – zdaniem projektodawców – przy wielości związków zawodowych w zakładzie pracy, znacznie utrudnia osiągnięcie porozumienia.

Dlatego – jak uzasadniono – trzydziestoletnia ustawa o rsz wymaga zmian.

W informacji zamieszczonej w wykazie prac rządu przekazano, że efektem nowej regulacji ma być zapewnienie w bardziej znaczącym stopniu pokoju społecznego poprzez zagwarantowanie przejrzystych, łatwych w stosowaniu i interpretowaniu, polubownych procedur rozwiązywania sporów zbiorowych i konfliktów społecznych.

Celem jest m.in. odejście od enumeratywnego określenia przedmiotu sporu zbiorowego.

Co się zmieni w kwestii sporu zbiorowego

Nowa ustawa będzie określać zasady wszczęcia, prowadzenia i zakończenia sporu zbiorowego pracy, który zgodnie z zaproponowaną definicją będzie sporem osób wykonujących pracę zarobkową z pracodawcą lub pracodawcami o zbiorowe prawa lub wolności związkowe, a także o zawodowe, ekonomiczne lub socjalne zbiorowe interesy lub prawa, związane z wykonywaniem pracy.

Tak więc spór będzie mógł być prowadzony we wszelkich sprawach zbiorowych, w których związki zawodowe reprezentują osoby wykonujące pracę zarobkową.

Projekt ustawy wprowadza także wymóg wyłaniania wspólnej reprezentacji organizacji związkowych niezbędnej do wszczęcia i prowadzenia sporu zbiorowego.

Autorzy projektu wskazują, że nierzadko pracodawca jest w sporze zbiorowym z kilkoma, a nawet kilkunastoma organizacjami związkowymi, a każda z nich może przedstawiać różne postulaty, co powoduje problemy w zakresie uzgodnienia wspólnego stanowiska stron. Dlatego w celu ujednolicenia przepisów z zakresu zbiorowego prawa pracy oraz mając na uwadze konieczność wsparcia organizacji reprezentatywnych, postulowaną przez partnerów społecznych, zaproponowano wprowadzenie obowiązku zawiązywania koalicji związków w trwającym sporze.

Regulacja przewiduje także wprowadzenie sądowej kontroli legalności referendum strajkowego. W projekcie określono też czas trwania prowadzenia sporu. Zaproponowano, by było to 9 miesięcy – z możliwością dodatkowego wydłużenia o 3 miesiące. W tym terminie spór powinien się zakończyć opracowaniem odpowiednich dokumentów lub po jego upływie – będzie wygasał z mocy prawa.

W projekcie uregulowano także zmiany w zakresie prowadzenia listy mediatorów przy Ministrze Rodziny i Polityki Społecznej. Ustawa będzie określać kryteria wpisu na listę. Dodatkowo, w stosunku do ustawy o rsz, zrezygnowano z uzgadniania listy z organizacjami partnerów społecznych, reprezentowanymi w Radzie Dialogu Społecznego.

Resort chce także wprowadzić tzw. mediację prewencyjną. W rządowej informacji zwrócono uwagę, że zgodnie z obowiązującą ustawą o rsz, rokowania w celu rozwiązania sporu zbiorowego w drodze porozumienia są prowadzone wyłącznie przez strony sporu, bez udziału osób trzecich. Autorzy projektu uzasadniają, że w konsekwencji, strony przechodząc do etapu mediacji, mogą być już tak skonfliktowanie, że w wielu przypadkach brak jest możliwości dojścia do porozumienia.

Dlatego też – w celu przyznania możliwości dojścia do porozumienia na jak najwcześniejszym etapie sporu – zaproponowano wprowadzenie instytucji tzw. mediacji prewencyjnej, która ma zapobiegać eskalacji konfliktu. Ma to umożliwić stronom skorzystanie z profesjonalnej pomocy osoby dającej gwarancję bezstronności i pomagającej w osiągnięciu wcześniejszego porozumienia, co z kolei może przyczynić się do wzrostu liczby porozumień zawieranych na tym etapie sporu.

Projektowana ustawa wprowadza również zmiany w ustawie o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego w zakresie zwiększenia maksymalnego limitu wydatków, które są skutkiem finansowym ustawy. Projektowana regulacja zwiększa limit wydatków w zakresie zwiększenia kwoty na ryczałty dla członków Rady za udział w jej pracach. Dodatkowo, projekt uwzględnia konieczność opracowania nowych limitów wydatków na kolejne 10 lat w odniesieniu do RDS, jak i wojewódzkich rad dialogu społecznego.

Planowany termin przyjęcia regulacji przez Radę Ministrów to IV kwartał 2022 r.

Autorka: Karolina Kropiwiec

Źródło: INFOR.pl